हळदीचे माहेरघर असलेले एक गाव

हळद ही सर्वगुणसंपन्न अशी वनस्पती असून, हळदीचा विविध समारंभासाठी व आपल्या दररोजच्या आहारामध्ये नियमित वापर केला जातो. लग्न असो, हळदीकुंकु कार्यक्रम असो, हळदीचा वापर हा ठरलेला असतो. हे पीक जिल्ह्यात मोजक्याच गावांमध्ये घेतले जाते. विशेषत: वाशिम तालुक्यातील काटा या गावी हळदीचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणात घेताना शेतकरी आढळून येतात. यंदा काटा या गावी ५० एकर शेतामध्ये हळदीची लागवड केलेली आहे.

हळदीच्या पिकाची लागवड ही शक्यतो जूनच्या दुसऱ्या पंधरवड्यात पूर्ण करुन घेणे आवश्यक असते. हे पीक लवकर केल्यास झाडांच्या वाढीस जास्त कालावधी मिळतो व त्यामुळे हळदीच्या उत्पादनात बरीचशी वाढ होते. या पिकासाठी जास्त सेंद्रिय पदार्थ असलेली किंवा नरम जमिनीची निवड योग्य ठरत असल्याचे येथील शेतकरी विठ्ठलराव रामराव देशमुख यांचे म्हणणे आहे. हळदीच्या लागवडीसाठी कंदाचा वापर केला जातो. हळद लागवडीसाठी गोल बेण्याचे बियाणे वापरणे कधीही चांगले असते. ही लागवड करताना चार ते सहा इंच एवढे अंतर दोन हळदीच्या कंदांमध्ये ठेवावे लागते. या लागवडीसाठी साधारणपणे प्रतिहेक्टरी २४ ते २५ क्विंटल बियाणे पुरेसे असते.

हिरव्या शेतात पिकतयं 'सोनं'

कोकणातील डोंगराळ भागात शेती करणे हे कष्टाचे आणि तेवढ्याच जिकिरीचे काम असते. मुंबई आणि पुणे येथे होणाऱ्या स्थलांतरामुळे शेतीसाठी आवश्यक असणारे मनुष्यबळ उपलब्ध होणे कठीण असते. डोंगरावरील चढउतारामुळे शेती कसण्यासाठी प्रचंड परिश्रम करावे लागतात. शिवाय सातबारा उताऱ्यावर कुटुंबातील अनेकांची नावे असल्याने जमिनीच्या मालकीलाही मर्यादा येतात. शेतीच्या कामांसाठी वेळेवर मजूर उपलब्ध होत नाहीत. यावर उपाय म्हणून कृषि विभाग आणि कृषिभूषण रणजीत खानविलकर यांच्या मार्गदर्शनाखाली कोकणात सामुहिक शेती मुळ धरू लागली आहे. सामुहिक शेतीचा असाच यशस्वी प्रयोग रत्नागिरी जिल्ह्यात चिपळूण तालुक्यातील अलोरे गावात करण्यात आला आहे.

कोकणात हळद लागवडीला ‘आत्मा’ देणार गती

जागतिक बाजारपेठेत हळदीला असलेली मागणी पाहता शेतकऱ्यांना निश्चितच चांगला मोबदला मिळू शकतो. कोकणात मुळातच हळदीची लागवड फार कमी प्रमाणात होताना दिसते. परंतु गेल्या काही वर्षात गुहागर, चिपळूण, दापोली या तालुक्यांमध्ये हळद लागवडीचे प्रयोग काही शेतकऱ्यांनी केलेले आढळतात. कोकणातील भौगालिक परिस्थिती, पर्जन्यमान व हवामान हळद लागवडीसाठी पूरक आहे. सरासरी ६४० ते ४ हजार २०० मि.मि. वार्षिक पर्जन्यमान असलेल्या व स्वच्छ सूर्यप्रकाश असलेल्या भागामध्ये या पिकाची वाढ चांगल्या प्रकारे होते. या पिकासाठी १८ ते २८ सेंटीग्रेट तापमान आवश्यक असते. समुद्र सपाटीपासून ४५० ते ९०० मीटर उंचीवर या पिकाची लागवड होऊ शकते. कोकणातील समुद्र किनाऱ्यालगतच्या तालुक्यांमध्ये या पिकाची लागवड उत्तम पध्दतीने होऊ शकते.

“शेअर” कडून पोलादपूरमध्ये “पिवळी क्रांती”

युटिव्ही कंपनीची सामाजिक जबाबदारी म्हणून कार्यरत असलेल्या शेअर स्वयंसेवी संस्थेने कोकणातील पारंपारिक आंबा,काजू, नारळ आणि भात शेती या पिकांऐवजी शेतामध्ये सोनेरी हळद पिकाची लागवड करण्यासाठी गेल्या तीन वर्षापासून शेतकऱ्यांना प्रवृत्त करीत पोलादपूरसह कोकणात पिवळ्या क्रांतीला सुरु केली. तालुक्यातील १० गावांमध्ये ८ टन हळद पिकाची लागवड करण्यात आल्याने यंदा तालुक्यातील शेतकऱ्यांमध्ये वेगळेच चैतन्य निर्माण झाले आहे.

तालुका डोंगराळ आणि दुर्गम असल्याने येथील टेबललॅण्ड जमिनीवरच फक्त भातशेती केली जात असे.गेल्या रब्बी हंगामात देवळे भागामध्ये कडधान्याचे बियाणे वाटप करुन “शेअर” स्वयंसेवी संस्थेने शेतकऱ्यांना भातशेतीला पर्याय दिला. शेतकऱ्यांना यामुळे २० एकर जमिनीवर कडधान्य पिक घेऊन चांगला फायदा झाल्याने आता शेतीतून सोने पिकविण्याची मानसिकता शेतकऱ्यांमध्ये निर्माण होऊ लागली आहे.

“शेअर” स्वयंसेवी संस्थेने तालुक्यातील देवळ ताम्हाणे, पायटेवाडी, दाभिळ, धामणदिवी, महाळुंगे तामसडे , हळदुळे, फासेवाडी, केवनाळे, दहा गावांमध्ये सुमारे आठ हजार किलो हळदीचे बियाणे शेतकऱ्यांना सवलतीच्या दरात उपलब्ध करुन दिले आहे. यामुळे हळदीच्या बियाणाची लागवड करण्याचे काम आता जोमाने सुरु झाले आहे.